Ynglŷn â Tirlun

Mae’r profiadau dysgu, a gynhyrchwyd ar y cyd ag athrawon, wedi’u cynllunio i gael eu defnyddio’n hyblyg a dylid eu haddasu er mwyn cyfoethogi teithiau eich dysgwyr wrth gyflawni’r pedwar diben. Gallant roi cyfleoedd i: 

• gefnogi dylunio, cynllunio a gweithredu eich cwricwlwm cynhwysol sy'n cynnwys addysgeg briodol 
• cefnogi addysgu a dysgu effeithiol 
• canolbwyntio ar pam mae dysgu'n bwysig a chefnogi dilyniant ystyrlon 
• darparu profiadau sy’n ennyn diddordeb mewn amgylcheddau effeithiol 
• datblygu sgiliau trawsgwricwlaidd y dysgwyr (llythrennedd, rhifedd, cymhwysedd digidol) mewn cyd-destunau dilys a phwrpasol 
• mireinio sgiliau cyfannol dysgwyr (creadigrwydd ac arloesedd, meddwl yn feirniadol a datrys problemau, effeithiolrwydd personol, cynllunio a threfnu) 
• cynnal iechyd meddwl a lles. 

Yn unol â’r Cwricwlwm i Gymru, mae’r adnodd hwn yn rhoi’r cyfle i chi ddewis profiadau penodol sy’n cefnogi anghenion eich dysgwyr, ac yn cydnabod y bydd yr anghenion hynny’n newid o un dysgwr i ddysgwr arall. 

Mae’r holl brofiadau dysgu yn drawsgwricwlaidd o ran eu natur ac yn cynnwys amryw o Feysydd. Maent wedi’u datblygu ar gyfer dysgwyr sy’n gweithio o fewn Camau Cynnydd 3 a 4. 

Mae'r profiadau wedi'u hisrannu'n ddau faes. Yn gyntaf, mae rhai sydd wedi'u cynllunio i'w defnyddio yn yr ysgol a'r ardal leol, sef y Gweithgareddau Allweddol. Yna, mae yna weithgareddau sydd wedi’u cynllunio i fynd â dysgwyr o’u hysgol a’u hardal leol i Dirweddau Dynodedig Cymru. 

Dylid defnyddio’r gweithgareddau yn unol ag anghenion eich dysgwyr. Er eu bod wedi'u datblygu'n gynyddol, o Dasg 1 i Dasg 2 ac ati, dylai athrawon wneud penderfyniadau ynghylch lle i ddechrau. Er enghraifft, efallai y bydd eich dysgwyr eisoes yn deall y cysyniad o lygredd (fel yn Beth yw llygredd?) ac angen gwell dealltwriaeth o wastraff a llygredd golau. Felly, gallech chi ddechrau gyda Thasg 4 - Sut y gallwn ni ddatrys problemau llygredd byd-eang? Mae’r adnodd hwn yn rhoi’r cyfle i chi benderfynu ar eich dull gweithredu er mwyn diwallu anghenion eich dysgwyr, fel y gwelwch orau. 

Yn ogystal, efallai y bydd angen i’ch dysgwyr ddatblygu sgiliau penodol, e.e. defnyddio graddfeydd ar fapiau oherwydd eu bod yn dysgu am eu hardal. Efallai y byddwch am ehangu’r defnydd o’r sgil hwn trwy ddatblygu deunyddiau atodol, fel ag yn yr Astudiaeth Achos Beth yw llygredd?, lle mae’r dysgwyr yn gwneud eu cynlluniau wrth raddfa o’r ysgol ac yn gwerthuso cynlluniau dysgwyr eraill. 

Gellir addasu gweithgareddau i sicrhau gwell ffocws ar eich ardal leol a’ch cynefin. Er enghraifft, mae’r Astudiaeth Achos, Pa lwybr y gallwn ni ei ddatblygu? yn enghreifftio dull un ysgol o addasu Gweithgaredd Allweddol i’w ddefnyddio yn yr ardal leol, lle mae’r ffocws ar sgwteri trydan, sydd wedi dod yn rhan allweddol o uchelgais yr ysgol ar gyfer mwy o Deithio Egnïol. Datblygodd yr ysgol lwybrau o amgylch Tyddewi a chynhyrchu taflenni a phosteri, a gadwyd mewn llyfrgell leol. Gofynnwyd i bobl roi cynnig ar y llwybrau a rhoi adborth. Gweithredwyd ar yr adborth er mwyn gwella'r taflenni a'r llwybrau. 

Mae'r Astudiaeth Achos, Sut ydyn ni'n defnyddio egni? yn dangos sut y dechreuwyd archwilio egni a grymoedd mewn un ysgol. Fe ddilynon nhw amlinelliad y gweithgaredd, gan ddefnyddio'r cwestiynau ffocws a awgrymir, ond yna eu hymestyn i gyd-fynd â diddordebau a datblygiadau lleol. Bu’r dysgwyr yn cymryd rhan mewn dadl ysgogol ynghylch cynlluniau ar gyfer fferm solar leol, a roddodd gyfle gwerthfawr i ddysgwyr bwyso a mesur manteision ac anfanteision datblygiad o’r fath yn lleol. 

Mae pob gweithgaredd yn cynnwys Dolenni defnyddiol at ystod o wefannau a dolenni, a Deunyddiau ategol. Mae’r rhain yn cynnig dulliau y gellir eu defnyddio i gyfoethogi'r profiad dysgu. 

Y ffordd orau i ddefnyddio'r Siartiau ehangder  

Cyn dewis, byddai edrych ar y siart ehangder ar gyfer pob gweithgaredd yn galluogi gwell dealltwriaeth o'r ystod o gyfleoedd sydd efallai gan ddysgwyr i gael mynediad i'r Datganiadau o'r hyn sy'n bwysig. Fodd bynnag, gallai eich dysgwyr gael cyfleoedd i gyrchu Meysydd a Datganiadau o'r hyn sy'n bwysig eraill, yn enwedig os y caiff elfennau o bob gweithgaredd eu defnyddio’n hyblyg neu eu haddasu ar gyfer eu hanghenion a’u diddordebau neilltuol.

Addysgeg o weithio ar y cyd 

Nod y profiadau yw ysgogi chwilfrydedd dysgwyr, fel y byddant yn ymgysylltu’n well ac felly’n cael eu hysgogi fwyfwy i lwyddo. Mae’r profiadau’n canolbwyntio ar dasgau a awgrymir sy’n cynnwys cwestiynau ffocws dewisol, sydd o’u defnyddio, yn sail i chi eu haddasu a’u hymestyn yn gwestiynu mwy Socrataidd, yn dibynnu ar anghenion a diddordebau dysgwyr. 

Gan fod cydweithio effeithiol yn allweddol i ddatblygu meddwl ar lefel uwch, mae’r gweithgareddau’n rhoi cyfleoedd i barau neu grwpiau bach o ddysgwyr weithio ar y cyd i drafod y cwestiynau, datblygu eu syniadau eu hunain a phersonoli eu dysg. 

Mae’r Astudiaeth Achos, Fforwyr ac Alldeithiau, yn dangos sut y bu i ddysgwyr weithio ar y cyd, gan ychwanegu eu tasgau eu hunain ar sail eu diddordebau, er mwyn creu thema tymor cyfan wedi’i hysbrydoli gan yr adnodd. Er enghraifft, wrth ystyried taith Syr Henry Morton Stanley yn Affrica, a’r rhwystrau a wynebodd wrth groesi afonydd yn y Congo, penderfynodd dysgwyr ddylunio ac adeiladu eu pontydd eu hunain. Roedd cynnwys anturwyr lleol a hyfforddwr personol yn gwneud y gweithgaredd yn un pwrpasol i’r dysgwyr ac yn rhoi cyfleoedd pellach iddynt ddatblygu cwestiynau o safon.